تفاوت استابلایزر و محافظ برق

تفاوت استابلایزر یا تثبیت کننده‌ی ولتاژ و محافظ برق چیست؟

در پاسخ به این سوال که آیا استابلایزر و محافظ برق بایکدیگر تفاوت دارند یا خیر، باید بگوییم به دلیل تفاوت‌های بسیار بین این دو در نحوه‌ی عملکرد، حتی با یکدیگر قابل مقایسه هم نیستند. درست است که از عبارت محافظ برای محافظ‌های برق استفاده شده است اما این فقط یک کلمه است!!! چرا که واقعیت از نظر علمی و مهندسی در بحث حفاظت از تجهیزات برقی با عملکردی که این محافظ ها دارند بسیار متفاوت است.

تاریخچه‌ی پیدایش محافظ برق :

ابتدا اجازه دهید در مورد محافظ های برق به طور مختصر توضیح دهیم که تاریخ تولید و ورود آنها به بازار خیلی هم قدیمی نیست و گذشته‌ی طولانی مدتی ندارد. با افزایش جمعیت و گسترش وسعت شهرها و روستاها و پیرو آن افزایش تعداد مصرف کننده‌های برقی در شبکه برق کشور، بحث نوسان در ولتاژ (به دلایل مختلفی از القا در خطوط انتقال برق گرفته تا مصرف بیش از حد برق در خانه‌ها) به شبکه توزیع برق تحمیل شد. با توجه به بالا بودن هزینه‌ی ترانس‌های افزاینده و کاهنده‌ی ولتاژ (یا همان محافظهای واقعی برق) برای مصارف خانگی و نیمه صنعتی، جهت جلوگیری از آسیب به لوازم برقی ایده‌ی تولید محافظ برق شکل گرفت. 

بنابراین برخی از شرکت های فعال در حوزه صنعت برق جهت تولید دستگاهی که تا حدودی بتواند از سوختن ناگهانی لوازم برقی جلوگیری کند دست به کار شدند. نتیجه کار به نوعی کاملا ابتدایی محافظت را انجام می‌داد و قیمت تمام شده دستگاه بسیار ارزان تر از ترانس های افزاینده و کاهنده موجود در بازار بود، که در نتیجه با استقبال خوبی مواجه شد.

نحوه عملکرد محافظ برق :

تمامی محافظ‌ برق‌های موجود از قبیل پاور ماژول‌های سیار، چند راهی‌ها و محافظ‌های یخچال و فریزر، ماشین لباسشویی و ظرفشویی دارای بازه ورودی تعریف شده‌ای از ولتاژ برق هستند. چنانچه ولتاژ ورودی برق خارج از آن محدوده باشد، دستگاه محافظ، برق ورودی را قطع کرده و پس از گذشت 3 الی 5 دقیقه اگر بازه ولتاژ ورودی به محدوده نرمال رسیده باشد، دستگاه برق را وصل می‌کند و در غیر این صورت قطعی برق ادامه دارد.

در اینجا دو سوال مهم قابل بررسی است. 1- آیا این قطع شدن برق برای محافظت کافی است؟  2-مدت زمان 3 الی 5 دقیقه تاخیر برای چیست؟ 

برای پاسخ به سوال اول می‌توان گفت قطع ولتاژ برق برای محافظت لازم است ولی کافی نیست. اکثر دستگاه‌های محافظ برق موجود در بازار بازه ولتاژ ورودی 170 تا 245 ولت دارند، یعنی اگر برق شهر در بازه 170 تا 245 ولت باشد، محافظ برق دقیقا همان ولتاژ را عبور می‌دهد و اگر ولتاژ ورودی کمتر از 170 ولت یا بیشتر از 245 ولت شود، دستگاه محافظ، برق را قطع می‌کند و تا زمانی که ولتاژ برق شهر به بازه گفته شده نرسد، برق را وصل نمی‌کند. بنابراین همانطور که اشاره کردیم قطع برق در خارج از بازه 170 تا 245 ولت برای حفاظت از تجهیزات برقی لازم است ولی کافی نیست.

برای پاسخ به سوال دوم و دلیل تاخیر 3 تا 5 دقیقه‌ای، باید به نحوه‌ی عملکرد کمپرسور یخچال و فریزر اشاره کنیم. فرض کنید یک محافظ بدون تاخیر به فریزر شما متصل بوده و کمپرسور در حال کار باشد، که به دلیل نوسان در شبکه برق خارج از بازه‌ی تعریف شده (منظور 170 تا 245 ولت هست) محافظ، برق فریزر را قطع می‌کند، در این لحظه کمپرسور خاموش شده و فشار گاز داخل لوله‌ها بسیار زیاد است. در این حالت بلافاصله برق شبکه نرمال شده و محافظ برق را وصل می‌کند. کمپرسور می‌خواهد روشن شود ولی به دلیل بالا بودن فشار گاز و کشیده شدن جریان بیش از حد از سیم پیچ برای استارت در اصطلاح اورلود (Overload) می‌کند. این حالت ممکن است چند بار رخ بدهد تا فشار گاز متعادل شده و کمپرسور دوباره روشن شود. حال فرض کنید در یک روز یا یک ساعت بارها این اتفاق تکرار شود. به نظر شما آیا سیم پیچ کمپرسور و لوازم محافظتی آن توانی برای کار کردن خواهند داشت؟

همانطور که توضیح داده شد، یک از دلایل تاخیر 3 تا 5 دقیقه‌ای محافظ‌های برق، نحوه‌ی عملکرد کمپرسور یخچال و فریزر می‌باشد.

لازم به ذکر است به دلیل هوشمند شدن لوازم خانگی از قبیل ساید بای ساید، ماشین لباسشویی و ظرفشویی و تجهیزات برودتی مانند کولرگازی و داکت اسپیلت و حساسیت آن‌ها در برابر افت ولتاژ که در صورت خرابی باعث تحمیل هزینه‌های سنگین تعمیر یا تعویض قطعات می‌شود، دستگاه‌های محافظ برق ارزان قیمت، انتخاب مناسبی برای محافظت از این وسایل نیستند، چرا که بازه‌ی 170 تا 245 ولت یک بازه گسترده محسوب می‌شود. بازه 75 ولتی که از دید محافظ‌های برق ارزان قیمت پنهان است و بدون شک باعث خرابی کمپرسور تجهیزات برودتی در دراز مدت خواهد شد. 

برخی دیگر از مقالات ما : اهمیت تثبیت کننده ولتاژ برای دستگاها (کلیک کنید)

نحوه کار استابلایزر چگونه است؟

استابلایزرها در مدل های مختلفی مانند رله‌ای، سروموتور، سوئیچینگ و هیبرید تولید می‌شوند که در مقاله‌ای جداگانه به تفاوت آن‌ها خواهیم پرداخت اما موردی که در بین تمام استابلایزرها مشترک است، بحث ثبیت ولتاژ، (افزایش یا کاهش ولتاژ) است. روش کار استابلایزرها به این صورت می‌باشد که در زمان افت ولتاژ شبکه برق شهر که معمولا در تابستان و ساعات گرم روز به نهایت خود می‌رسد برق ورودی را افزایش داده و در محدوده استاندارد تعریف شده به مصرف کننده‌ها تحویل می‌دهد. حال مصرف کننده می‌تواند لوازم خانگی، دستگاه لیزر، تجهیزات پزشکی و یا کل یک واحد مسکونی یا اداری باشد که نسبت به توان تجهیزات مصرف کننده، توان استابلایزر محاسبه می‌شود.

به طور خلاصه از دیگر امکانات استابلایزرها و ترانس‌های اتوماتیک می‌توان به صاعقه گیر، نویز گیر و حالت کاهندگی در زمانی که ولتاژ شبکه از حالت نرمال بالاتر باشد (بعد از هر بار قطعی سراسری برق شهر)، اشاره کرد. دامنه تثبیت ولتاژ استابلایزرها بسته به توان آنها متفاوت است، معمولا در توان‌های پایین استابلایزرهایی با توان 2کیلووات و 3 کیلووات در محدوده‌ی 170 تا 250 ولت توانایی تثبیت ولتاژ دارند و در توان‌های 6، 8 و 12 کیلووات این بازه گسترده‌تر می‌شود که برندهای مختلف بازه‌های متفاوتی را ارائه داده‌اند که در این مقاله تعدادی از محصولات فاراتل را برای نمونه معرفی می‌کنیم. پیشنهاد گروه اچ ام الکترونیک جهت تهیه استابلایزر برای مصرف کنندگان، استابلایزر و ترانس‌های اتوماتیک برند فاراتل می‌باشد. برند فاراتل یکی از با کیفیت‌ترین برندها در بین تمامی تولید کنندگان استابلایزر است.

بازه‌ی تثبیت ولتاژ بعضی از محصولات فاراتل 

در جدول فوق بازه کاری برخی از محصولات فاراتل را برای شما آورده‌ایم اما جدول کامل مقایسه محصولاتی که در فروشگاه اچ ام الکترونیک موجود می باشد را در مقاله ای جداگانه تحت عنوان جدول دامنه تثبیت ولتاژ ورودی و خروجی برندهای مختلف می‌توانید مطالعه کنید.

محافظ برق بهتر است یا استابلایزر؟

همانطور که در مقاله بالا توضیح داده شد، محافظ برق توانایی تقویت یا تضعیف ولتاژ برق را ندارد. حال چنانچه افت ولتاژ در شبکه برق شهری در محدوده تعریف شده‌ی محافظ برق باشد، (همان 75 ولت پنهان از دید محافظ برق ارزان قیمت) ولتاژ نامناسب را به مصرف کننده تحویل می‌دهد و اگر از بازه آن فراتر رود برق را قطع می‌کند اما استابلایزر توانایی تقویت و تضعیف دارد و علاوه بر آن امکانات دیگری را که پیش‌تر گفته شد نیز در اختیار مصرف کننده قرار می‌دهد.

امیدواریم که این مقاله برای شما مفید بوده باشد. همیشه می توانید از طریق تماس تلفنی، واتس اپ و تلگرام با ما در ارتباط باشید و سوالات خود را مطرح کرده و از گروه تخصصی اچ ام الکترونیک مشاوره رایگان دریافت کنید.